Hükmün açıklanmasının geri bırakılması hukukumuza ilk kez 5395 Sayılı Çocuk Koruma Kanununda yapılan düzenleme ile girmiştir.5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’na eklenen maddeler ile büyükler için de uygulanmaya başlamıştır.

Günümüzde hem çocuklar hem büyükler için uygulanan Hükmün Açıklanmasının Geriye Bırakılması kurumu sadece denetim süresi bakımından farklılık arz etmektedir. Suç işlendiği tarihte 18 yaşından küçük olanlar için denetim süresi 3 yıl iken 18 yaşından büyük olanlar için 5 yıldır.

Denetim süresi içerisinde kasıtlı bir suç işlenmemesi halinde cezanın yaptırımları ortadan kalkar ve kişi suçu hiç işlememiş gibi değerlendirilir. Sanık denetimli serbestlik süresince 5 yıl kasten bir suç işlemez veya yükümlülüklerine aykırı davranmazsa açıklanması geri bırakılan hükme konu olan suç hiç işlenmemiş gibi sayılır.

Mahkemede sanığa hakkında ceza verilmesi ihtimalinde hükmün açıklanmasının geri bırakılıp bırakılmayacağı sorulur. Sanığın bunu kabul etmesi suçun ikrarı veya cezanın kabulü anlamına gelmez. Çünkü henüz sanığın yargılaması devam etmektedir ve bu soru sanığın savunması alınırken sorulur. Sanığın yargılama sonucunda beraat etmesi de mümkündür.

HAGB KARARINA KARŞI İTİRAZ

HAGB kararına karşı itiraz edilebilir. Kararın tefhim ve tebliğinden itibaren 7 gün içerisinde, bir üst mahkemeye yapılır. İtiraz sonucu verilen kararlar kesindir. Ancak HAGB kararına karşı temyiz kanun yolu kapalıdır.

HAGB kararına karşı yapılan itiraz yerinde görülür ise itiraz mercii hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına dair kararı kaldırır. Dosyayı yeniden karar vermek üzere mahkemesine gönderir.

Yapılan itiraz yerinde görülmez ise itirazın reddine dair karar verir. Bu karara karşı itiraz edilemez.

Mahkeme denetim süresi içerisinde 1 yıldan fazla olmamak şartıyla mahkemenin belirleyeceği sürelerle denetimli serbestlik tedbiri olarak;

1. Bir meslek veya sanat sahibi olmaması halinde, meslek veya sanat sahibi olmasını sağlamak amacıyla bir eğitim programına devam etmesine,
2. Bir meslek veya sanat sahibi olması halinde, bir kamu kurumunda veya özel olarak aynı meslek veya sanatı icra eden bir başkasının gözetimi altında ücret karşılığında çalıştırılmasına,
3. Belli yerlere gitmekten yasaklanmasına, belli yerlere devam etmek hususunda yükümlü kılınmasına ya da takdir edilecek başka yükümlülüğü yerine getirmesine,

Karar verilebilir.

Denetim süresinin ne zaman başlayacağı konusunda iki ihtimali değerlendirmek gerekir. Eğer HAGB kararına 7 gün içerisinde itiraz edilmezse bu sürenin dolduğu günden itibaren, eğer 7 gün içerisinde bu karara itiraz edilirse itiraz merciinin bu itiraza reddi tarihinden itibaren denetim süresi başlayacaktır.

HAGB kararları askıda hüküm niteliği taşıdığından henüz açıklanmamış ve kesinleşmemiş kararlara karşı yargılamanın yenilenmesi yoluna gidilemez.

HAGB kararı ertelenemez ve seçenek yaptırımlara çevrilemez.

Aynı suç nedeniyle aynı kararda sanık hakkında hem erteleme hem de HAGB kararı verilemez. Sanık hakkında her ikisinin de koşullarının oluşması durumunda HAGB kararı verilmelidir. Çünkü HAGB kararı adli sicile işlenmeyeceğinden sanık lehine olan hüküm uygulanacaktır.

HAGB kararları kendilerine özgü bir sicile kaydedilir. Sabıka kaydında görülmez. Bir soruşturma veya kovuşturma kapsamında savcı, hakim veya mahkeme tarafından istenmesi durumunda görülür.

HAGB UYGULANMASI İÇİN GEREKEN ŞARTLAR

Ceza Muhakemesi Kanunu 231. Maddede sanık hakkında hükmün geri bırakılmasına karar verilebilmesi için gerekli şartlar belirtilmiştir.

1. Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan hüküm giymemiş olması

Adli sicilde yer alan taksirli suçlar hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına engel değildir.

Daha önceden hüküm giydiği suçun kesinleşmiş olması yeterlidir. Cezanın infaz edilmiş olması aranmaz.

• Sanığın yargılama sürecinde bir daha suç işlemeyeceğine dair kanaat oluşması

Mahkememin sanığın kişilik özellikleri ile duruşmadaki tutum ve davranışlarından tekrar suç işlemeyeceği kanaatine varmış olması gerekir. Mahkeme kararında gerekçelerini soyut ifadelere değil, somut bilgi ve belgelere dayandırmalıdır. Soyut gerekçelerle HAGB kararı verilmesi talebinin reddedilmesi bozma sebebi sayılır.

• Mağdurda veya kamuda suç sebebiyle meydana gelmiş olan zararların giderilmiş olması

Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilmesi için suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı zarar aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmiş olmalıdır.

Zararın bir kısmının giderilmesi bu koşulu sağlamayacaktır. Burada kast edilen zarar maddi zarardır.

Zararın derhal giderilemediği hallerde, denetim süresi içerisinde aylık taksitler halinde bu zararı ödeyerek bu zararı tamamen gidermesi koşulu ile de hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilecektir.

İştirak halinde işlenen suçlarda zararın sanıklardan herhangi biri tarafından giderilmesi halinde, zararın giderilmiş olması koşulu diğer tüm sanıklar bakımından gerçekleşmiş sayılacaktır.

• Hükmedilen cezanın 2 yıldan az süreli hapis cezası veya adli para cezası olması

Sanık hakkında mahkumiyet dışında bir ceza verilmiş veya ceza tayin edilmemiş ise hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilemez. Sanık hakkında hükmolunan ceza 2 yıl ve daha az hapis veya adli para cezası olmalıdır.

• Sanığın hükmün geri bırakılmasına ilişkin ilişkin olumsuz bir beyanının olmaması

Sanığın kabul etmemesi halinde hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilemez.