Türk Medeni Kanunu boşanmaya imkan veren sebepleri 161-166 maddeleri arasında düzenlemiştir. Bazı boşanma sebepleri kanunda özel olarak düzenlendiği için bunlar özel boşanma sebebi olarak kabul edilirken; Türk Medeni Kanunu madde 166’da evlilik birliğinin sarsılması ise genel boşanma sebebi olarak kabul edilmektedir. Özel boşanma sebepleriyle ile genel boşanma sebeplerinin farklı hukuki sonuçları vardır. Özel boşanma sebeplerinde davacı karşı tarafın kusurunu ispatlamak zorunda değildir, özel boşanma sebebi olduğunu ispatlaması yeterlidir. Oysa genel boşanma sebeplerinde taraflar birbirinin kusurunu ispatlamak zorundadır.
BOŞANMANIN ÖZEL SEBEPLERİ
- ZİNA
Zina; kusura dayalı, mutlak ve özel boşanma sebebidir. Zinadan söz edebilmek için eşlerden birinin evlilik birliği devam ederken karşı cinsle isteyerek cinsi münasebette bulunması gerekir.
Eşlerden biri zina ederse, diğer eş boşanma davası açabilir. (TMK 161)
Davaya hakkı olan eşin boşanma sebebini öğrenmesinden başlayarak altı ay ve herhalde zina eyleminin üzerinden beş yıl geçmekle dava hakkı düşer. (TMK 161/2)
Eş, diğer eşin zinasını öğrendiği andan itibaren altı ay içerisinde dava açmalıdır ancak eş diğer eşin zinasını beş yıla üç ay kalasıya öğrendiyse bu durumda üç ay içinde davasını açması gerekmektedir. Çünkü kanun herhalde beş yıllık süre tanımıştır. Bu süre hak düşürücü süredir, hakim tarafından re’ sen dikkate alınır.
Affeden tarafın dava hakkı yoktur. (TMK 161/3)
Kanunda da belirtildiği üzere eş, diğer eşin zinasını affederse daha sonra bu sebebe dayanarak boşanma davası açamayacaktır.
- HAYATA KAST, PEK KÖTÜ MUAMELE YA DA ONUR KIRICI DAVRANIŞ
Hayata kast, pek kötü muamele ya da onur kırıcı davranış; mutlak, kusura dayalı ve özel boşanma sebeplerindendir.
Eşlerden her biri diğeri tarafından hayatına kastedilmesi veya kendisine pek kötü davranılması ya da ağır derecede onur kırıcı bir davranışta bulunulması sebebiyle boşanma davası açabileceği kanunda düzenlenmiştir.
Davaya hakkı olan eşin boşanma sebebini öğrenmesinden başlayarak altı ay ve herhalde bu sebebin doğumunun üzerinden beş geçmekle dava hakkı düşer.(TMK 162/2)
Kanunda belirtilen bu süre hak düşürücü süredir.
- SUÇ İŞLEME HAYSİYETSİZ HAYAT SÜRME
Suç işleme ve haysiyetsiz hayat sürme; kusura dayalı, özel fakat nisbi boşanma sebebidir.
Eşlerden biri küçük düşürücü bir suç işler veya haysiyetsiz bir hayat sürer ve bu sebeplerden ötürü onunla birlikte yaşaması diğer eşten beklenemezse, bu eşin her zaman boşanma davası açabileceği kanunda düzenlenmiştir.
Bir suçun küçük düşürücü suç niteliği taşıyıp taşımadığı verilen cezaya göre değil, toplumdaki anlayışa göre hakim tarafından takdir edilecektir.
Eşlerden biri bu sebebi öne sürerek her zaman dava açabilir. Hak düşürücü süreye tabi değildir.
- TERK
Terk; özel, mutlak ve kusura dayalı bir boşanma sebebidir.
Eşlerden biri, evlilik birliğinden doğan yükümlülüklerini yerine getirmemek maksadıyla diğerini terk ettiği veya haklı bir sebep olmadan ortak konuta dönmediği takdirde ayrılık, en az altı ay sürmüş ve durum devam etmekte ve istem üzerine hakim veya noter tarafından yapılan ihtar sonuçsuz kalmış ise; terk edilen eş, boşanma davası açabilir. Diğerini ortak konutu terk etmeye zorlayan veya haklı bir sebep olmaksızın ortak konuta dönmesini engelleyen eş de terk etmiş sayılır. (TMK 164/1)
Davaya hakkı olan eşin istemi üzerine hakim, esası incelemeden yapacağı ihtarda terk eden eşe iki ay içinde ortak konuta dönmesi gerektiği ve dönmemesi halinde doğacak sonuçlar hakkında uyarıda bulunur. Bu ihtar gerektiğinde ilan yoluyla yapılır. Ancak, boşanma davası açmak için belirli sürenin dördüncü ayı bitmedikçe ihtar isteminde bulunulamaz ve ihtardan sonra iki ay geçmedikçe dava açılamaz. (TMK 164/2)
TERKİN ŞARTLARI
- Eşlerden birinin ortak konutu (ortak hayatı) terk etmesi
- Terkin en az altı ay sürmüş olması
- Terk eden eşe hakim ya da noter tarafından ihtarda bulunulması ve eşin buna rağmen dönmemesi
- AKIL HASTALIĞI
Akıl hatalığı; özel, nisbi ve kusura dayanmayan bir boşanma sebebidir.
Eşlerden biri akıl hastası olup da bu yüzden ortak hayat diğer eş için çekilmez hale gelirse, hastalığın geçmesine olanak bulunmadığı resmi sağlık kurulu raporuyla tespit edilmek koşuluyla bu eş boşanma davası açabilir. (TMK 165)
AKIL HASTALIĞININ ŞARTLARI
- Akıl hastalığının evlilik sırasında var olması
- İyileşemeyeceğinin resmi sağlık kurul raporuyla tespit edilmiş olması
- Akıl hastalığı sebebiyle diğer eş için ortak hayatın çekilmez hale gelmesi
BOŞANMANIN GENEL SEBEPLER
Evlilik birliğinin temelden sarsılmış olması genel boşanma sebebi olarak kabul edilmektedir. Evlilik birliği soysal, kültürel, ekonomik, din ve birçok açıdan temelden sarsılacağından dolayı genel boşanma sebebi tahdidi de değildir.
Evlilik birliği, ortak hayatı sürdürmeleri kendilerinden beklenmeyecek derecede temelinden sarsılmış olursa, eşlerden her biri boşanma davası açabilir.(TMK 166/1)
Yukarıdaki fıkrada belirtilen hallerde, davacının kusuru daha ağır ise, davalının açılan davaya itiraz hakkı vardır. Bununla beraber bu itiraz, hakkın kötüye kullanılması niteliğinde ise ve evlilik birliğinin devamında davalı ve çocuklar bakımından korunmaya değer bir yarar kalmamışsa boşanmaya karar verebilir.(TMK166/2)
ANLAŞMALI BOŞANMA
Anlaşmalı boşanma Türk Medeni Kanunu 166/3’de düzenlenmiştir.
Evlilik en az bir yıl sürmüş ise, eşlerin birlikte başvurması ya da eşin diğerinin davasını kabul etmesi halinde, evlilik birliği temelinden sarsılmış sayılır. Bu halde boşanma kararı verilebilmesi için, hakimin tarafları bizzat dinleyerek iradelerinin serbestçe açıklandığına kanaat getirmesi ve boşanmanın mali sonuçları ile çocukların durumu hususunda taraflarca kabul edilecek düzenlemeyi uygun bulması şarttır. Hakim, tarafların ve çocukların menfaatlerini göz önünde tutarak bu anlaşmada gerekli gördüğü değişiklikleri yapabilir. Bu değişikliklerin taraflarca da kabulü halinde boşanmaya hükmolunur. Bu halde tarafların ikrarlarının hakimi bağlamayacağı hükmü uygulanmaz.(TMK 166/3)
ANLAŞMALI BOŞANMANIN ŞARTLARI
- Evlilik ilişkisi en az bir yıl sürmüş olmalıdır.
- Eşlerin mahkemeye beraber başvurmuş ya da eşin açtığı boşanma davasını diğer eşin kabul etmiş olması gerekir.
- Tarafların hakim huzurunda boşanma iradelerini açıklamaları gerekmektedir.
- Hakim, boşanmanın mali sonuçları ile çocukların durumu ile hususunda taraflarca kabul edilecek düzenlemeyi uygun bulması gerekir.
